4 Ocak 2011 Parçalı Güneş Tutulması
4 Ocak 2011 günü sabah saatlerinde ülkemizden de gözlenebilecek olan bir Parçalı Güneş Tutulması gerçekleşecek. Bir Güneş Tutulması sırasında Ay, Güneş ile Dünya’nın arasına girerek, Güneş’ten gelen ışınımın Dünya’ya ulaşmasını engeller. Ay’ın görünen diski, Güneş’inkini tamamen kapattığında bir Tam Tutulmagerçekleşirken, bu durum ancak Ay-Dünya-Güneş arası uzaklıkların uygun olduğu, yörüngelerin bazı özel noktalarında gerçekleşir. Aslında her yeniay evresinde Ay, Güneş ile Dünya’nın arasına girer. Ancak, Ay’ın Dünya etrafındaki yörüngesi ile Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesi arasındaki açı nedeniyle Ay her zaman Güneş’i örtemez. Güneş’in görünen diskinin bir kısmı Ay tarafından örtüldüğünde Parçalı Tutulma, Ay Güneş’in tam önüne geçtiği halde Dünya-Ay-Güneş arası uzaklıklığın uygun olmaması nedeniyle tam örtmenin gerçekleşmediği durumlarda ise Halkalı Tutulma gerçekleşir. 4 Ocak 2011’deki tutulmada da Güneş’in ancak bir kısmı Ay tarafından örtülecek. Bu nedenle bir parçalı tutulmaya tanıklık edeceğiz.
4 Ocak’ta gerçekleşecek Parçalı Güneş Tutulması, yarı gölgenin Türkiye Saati İle (TSİ) 08:40’ta Cezayir üzerinde görünmesi ile başlayacak. Gölge doğuya doğru hareket ederek sabah saatlerinde Batı Avrupa’nın üzerinden geçecek. Kuzeydoğu yönünde ilerleyecek olan maksimum gölge konisi sırasıyla Madrid, Paris, Londra ve Kophenag üzerinden geçereken, Güneş’in giderek daha fazla bir bölümünün Ay tarafından örtülmesiyle tutulma, tüm Avrupa’da parçalı olarak gözlenebilecek (Şekil 1). Tutulma maksimumuna TSİ 10:50:35’te ulaşacak ve en iyi İsveç’in kuzeyinden gözlenebilecek. Kuzey İsveçliler havanın açık olması durumunda, Ay’ın Güneş’in görünen diskinin çapça %85.8’inin, alanca %73.6’sının Ay tarafından örtüldüğünü görebilecek. Tutulma hattı yolunu doğuya doğru devam ettirdikçe Kahire, Kudüs, İstanbul ve Tahran’da parçalı tutulma gözlenebilir olacak. Rusya, Moğolistan, Kazakistan ve Kuzeybatı Çin’de Güneş batarken gözlenebilecek tutulma, yarı gölgenin TSİ 13:00:54’te Dünya yüzeyini terketmesiyle sona erecek.
İstanbul’da TSİ 09:08, Ankara’da TSİ 09:13’te gözlenmeye başlanacak olan parçalı tutulma, İstanbul’da TSİ 10:37, Ankara’da TSİ 10:44’te maksimumuna ulaşacak. Bu sırada İstanbul için Güneş’in görünen diskinin çapça %71.3’ünün (tüm görünen diskin alanca %50.8’inin), Ankara için Güneş’in görünen diskinin çapça %69.2’sinin (tüm görünen diskin alanca %47.9’unun) Ay’ın görünen diski tarafından örtüldüğü gözlenebilecek. İstanbul’da tutulma 12:12, Ankara’da ise 12:20’de sona erecek. Parçalı tutulma diğer tüm illerimizden benzer oranlarda ve çok yakın zamanlarda gözlenebiliyor olacak.
Tutulmayı ancak özel tutulma gözlükleri kullanarak izleyebilirsiniz. Çıplak gözle ya da herhangi bir filtre kullanmaksızın teleskopla ya da dürbünle yapılacak gözlemlerin kalıcı görme bozukluklarına yol açacağını dikkate alınız. Disket içleri, islenmiş cam, röntgen filmleri kullanarak Güneş’e bakmak son derece tehlikelidir. Bu tutulma sırasında Güneş’in ancak bir bölümü örtüleceği için zararlı ve kuvvetli ışınların Dünya’ya ulaşmaya devam edeceğini unutmayınız. 4 Ocak 2011 Salı günü için meteoroloji tahminleri (http://www.dmi.gov.tr/tahmin/turkiye.aspx) yurt genelinde çok bulutlu ve yağmurlu bir havanın olacağı yönünde. Tutulma ancak havanın açık olması durumunda gözlenebilecek.
Tutulma Animasyonu;
http://shadowandsubstance.com/
Türkiye'de gelecekte gerçekeşecek Tutulmalar ile ilgili öngörü modeli için;
http://eclipse.gsfc.nasa.gov/JSEX/JSEX-AS.html
Kaynak: Ankara Üniversitesi / NASA
